Seriale obyczajowe od zawsze stanowiły nieodłączny element polskiej kultury. Jednakże te produkowane w latach 1945-1989 w szczególny sposób oddawały klimat tamtych czasów. Ukazywały nie tylko codzienne życie zwykłych ludzi, ale też ilustrowały panujący wówczas ustrój. Dlatego seriale z czasów PRL są dzisiaj bezcennym źródłem wiedzy o realiach życia w tamtym okresie. Przybliżają trudy codziennej egzystencji, problemy zawodowe czy mieszkaniowe Polaków. Pokazują również jak wyglądały relacje międzyludzkie, rozrywka czy kultura. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej w jaki sposób seriale obyczajowe ukazywały rzeczywistość PRL-u.
Klimat społeczny i warunki życia w czasach PRL
Bieda, niedobory i kolejki po produkty
Seriale obyczajowe nie ukrywały, że życie zwykłych ludzi w czasach PRL było bardzo trudne. Ukazywały skromne, często wręcz ubogie warunki bytowe większości bohaterów. Ich mieszkania były małe, ciasne i skromnie urządzone. Widać było niedobory podstawowych produktów - bohaterowie musieli godzinami stać w kolejkach po mięso, masło czy papier toaletowy. Częstym obrazem były puste półki w sklepach. Seriale pokazywały też próby radzenia sobie z niedostatkiem np. szycie ubrań z worków po cemencie.
Inwigilacja i strach przed władzą
Kolejnym ważnym elementem seriali było ukazanie wszechobecnej inwigilacji ze strony władz PRL oraz strachu przed nimi wśród zwykłych obywateli. Pojawiały się wątki śledzenia ludzi przez tajne służby, podsłuchiwania rozmów czy cenzurowania listów i przesyłek. Bohaterowie bali się swobodnie wyrażać opinie w obawie przed donosami sąsiadów do UB lub SB. Ukazywano nagonki na ludzi o poglądach niezgodnych z oficjalną propagandą. Seriale pokazywały też brutalne przesłuchania na milicji czy w więzieniach.
Marzenia o lepszej przyszłości
Mimo trudnych warunków życia, bohaterowie seriali obyczajowych nie tracili nadziei na lepszą przyszłość. Marzyli o wyjeździe na Zachód, gdzie według nich panował dobrobyt i wolność. Wyobrażali sobie życie w dostatku, bez kartek i pustych półek w sklepach. Dla młodych ludzi Zachód był symbolem nowoczesności i rozwoju. Starsi z kolei tęsknili za niepodległą Polską sprzed wojny. Nadzieja na zmiany pozwalała przetrwać trudy codzienności.
Praca zawodowa Polaków za czasów PRL
Niskie płace i kiepskie warunki
Seriale nie ukrywały, że praca zawodowa za czasów PRL była bardzo ciężka i źle opłacana. Robotnicy zarabiali grosze, ledwo wiążąc koniec z końcem. Pensje inżynierów czy lekarzy też nie były wysokie. Dodatkowo warunki pracy często pozostawiały wiele do życzenia - zakłady były przestarzałe, brudne i niebezpieczne. Kadra zarządzająca dbała tylko o wypełnianie planów, a nie o pracowników. Seriale ukazywały bunt robotników domagających się podwyżek i poprawy warunków pracy.
Niekompetencja przełożonych
Kolejnym motywem była niekompetencja i ignorancja przełożonych, którzy awans zawdzięczali partyjnej przynależności, a nie umiejętnościom. Dyrektorzy fabryk i kierownicy nie mieli wykształcenia ani doświadczenia, by dobrze zarządzać. Popełniali liczne błędy, które odbijały się na pracownikach. Jednak krytyka władzy była niedopuszczalna. Kto podważał decyzje szefa, ryzykował zwolnienie. Seriale ukazywały bezsilność zwykłych pracowników wobec niekompetentnych przełożonych.
Walka o awans i lepszą posadę
Awans i lepsza posada były marzeniem wielu bohaterów seriali obyczajowych z czasów PRL. Jednak kariera zależała nie tyle od umiejętności, co od posiadania odpowiednich znajomości i poparcia partii. Dlatego ludzie starali się zaprzyjaźnić z wpływowymi osobami, które mogły im załatwić awans. Inni wstępowali do PZPR, licząc że partyjna legitymacja otworzy im drzwi do lepszej posady. Nierzadko dochodziło do intryg i walk o awans za wszelką cenę. Seriale pokazywały, jak daleko ludzie gotowi byli się posunąć dla kariery.
Problemy mieszkaniowe w serialach o PRL
Brak mieszkań i przeludnienie
Jedną z największych bolączek okresu PRL, ukazaną w serialach obyczajowych, był chroniczny brak mieszkań przy jednoczesnym przeludnieniu. Wielopokoleniowe rodziny gnieździły się w jednym małym mieszkaniu, śpiąc na zmianę i nie mając ani kawałka prywatności. Młode pary początkowo mieszkały z rodzicami, bo nie było ich stać na własne mieszkanie. Problemem były również domy komunalne ze wspólną łazienką i kuchnią. Warunki lokatorskie były więc bardzo trudne.
Marzenia o własnym M
Własne mieszkanie było marzeniem niemal każdego bohatera seriali obyczajowych z czasów PRL. Posiadanie "M" wiązało się z niezależnością, prywatnością i prestiżem. Jednak na przydział trzeba było czekać latami, a i potem otrzymywane mieszkania były zazwyczaj maleńkie i w stanie surowym. W serialach widzieliśmy rozpaczliwe próby bohaterów, by załatwić sobie własne lokum - od łapówek po próby wpłynięcia na decydentów.
Remontowanie na własną rękę
Ponieważ mieszkania przydzielane przez państwo często pozostawały w stanie deweloperskim, ich lokatorzy musieli we własnym zakresie wykańczać je i remontować. Widzowie seriali obyczajowych mogli zobaczyć, jak bohaterowie własnymi siłami kładli podłogi, malowali czy wykańczali łazienkę. Była to żmudna praca, gdyż materiały były trudno dostępne i drogie. Jednak ludzie nie narzekali, bo własne mieszkanie i tak było wymarzonym spełnieniem marzeń.
Relacje międzyludzkie i rodzinne
Więzi sąsiedzkie i przyjacielskie
Seriale pokazywały, że w trudnych czasach PRL ludzie chętnie nawiązywali bliskie relacje z sąsiadami i przyjaciółmi. Te więzi dawały poczucie wsparcia i solidarności. Sąsiedzi często spędzali ze sobą czas, zwierzali się ze swoich problemów i pomagali sobie nawzajem np. opiekując się dziećmi. Nierzadko przyjaźnie zawarte w blokowisku przetrwały całe dekady. Seriale ukazywały, jak ważne było poczucie wspólnoty i przynależności.
Konflikty pokoleń i aspiracje
Częstym motywem seriali obyczajowych były konflikty pokoleniowe na linii rodzice - dzieci. Starsze pokolenie wychowane w II RP nie rozumiało młodych, ich buntu, chęci niezależności i odmiennych aspiracji. Z kolei młodzi nie akceptowali konserwatyzmu rodziców i ich przywiązania do tradycji. Dochodziło do licznych spięć na tle np. stylu ubierania się, muzyki czy planów życiowych. Jednak mimo konfliktów pokoleń, rodzina pozostawała najważniejszą wartością.
Romans w czasach PRL
Seriale ukazywały także wątki miłosne. Flirt i romanse były swoistą ucieczką od ponurej rzeczywistości PRL. Jednak miłość w tamtych czasach wcale nie była łatwa. Na drodze do szczęścia stawały trudności materialne, brak mieszkania czy niechęć rodziców do wybranki/wybranka. Mimo to widzowie kibicowali zakochanym parom i wierzyli w ich szczęśliwe zakończenie, dające nadzieję na lepsze jutro.
Rozrywka i styl życia Polaków
Imprezy i spotkania towarzyskie
PRL kojarzy się negatywnie, ale seriale pokazywały, że ludzie umieli się bawić i integrować. Chętnie urządzano spotkania towarzyskie, imieniny, urodziny czy sylwestrowe imprezy. Była to okazja do zabawy przy muzyce, tańcach i dobrym jedzeniu. Seriale ukazywały takie wydarzenia jako radość życia codziennego oraz szansę na oderwanie się od trosk i problemów. Dla wielu widzów była to nostalgiczna podróż do beztroskiej młodości.
Moda i ubiór codzienny
Seriale pokazywały również modę i styl ubierania się Polaków za czasów PRL. Kobiety nosiły zazwyczaj proste sukienki, spódnice i bluzki. Panowie chodzili w koszulach, swetrach i garniturach. Powszechne były płaszcze i kapelusze. Kolorystyka ubioru była stonowana. Jednak z czasem zaczęły pojawiać się odważniejsze fasony i wzory zachodniej mody. Seriale ukazywały tę powolną ewolucję stylu, która odzwierciedlała zmiany obyczajowe tamtych czasów.
Urlop nad polskim morzem
Latem wielu bohaterów seriali wyjeżdżało na urlop nad polskie morze. Plaża i promenada w Sopocie, Kołobrzegu czy Międzyzdrojach były ulubionymi miejscami letniego wypoczynku. Seriale pokazywały spacerujących po molo spacerowiczów, morsujących na plaży, pijących piwo w kawiarniach i tańczących na dancingach. Pomimo wakacyjnej atmosfery widać było problemy typowe dla PRL jak puste sklepy czy tłok na dworcach. Jednak morze dawało wytchnienie i pozwalało na moment zapomnieć o szarej rzeczywistości.
Podsumowanie
Seriale obyczajowe z czasów PRL stanowią fascynujące źródło wiedzy o tamtym okresie. Przybliżają realia życia zwykłych ludzi i ilustrują panujący wówczas ustrój. Ukazują trudy codziennej egzystencji wynikające z ubóstwa i niedoborów. Odsłaniają mechanizmy funkcjonowania państwa - od inwigilacji po niekompetencję władzy. Ale pokazują też, że mimo problemów Polacy potrafili cieszyć się życiem. Kultowe seriale obyczajowe do dziś mają wielu wiernych fanów, dla których są nostalgiczną podróżą do przeszłości.
Najczęstsze pytania
Jakie seriale najlepiej obrazują realia PRL?
Do najbardziej znanych seriali ukazujących realia PRL należą m.in. "Czterdziestolatek", "Alternatywy 4", "Wojna domowa" czy "Świat według Kiepskich". Obejmują niemal cały okres PRL - od końca lat 60. po schyłek lat 80.
Jakie aspekty życia codziennego pokazywały seriale z czasów PRL?
Seriale ukazywały m.in. trudne warunki materialne, problemy mieszkaniowe, ciężką pracę za niskie wynagrodzenie, inwigilację obywateli, niedobory w sklepach, a z drugiej strony - rozrywkę, życie towarzyskie i więzi międzyludzkie.
Jak seriale obyczajowe oceniała ówczesna władza?
Początkowo władze krytycznie podchodziły do seriali ukazujących realia PRL, jednak z czasem złagodziły cenzurę, widząc ich popularność. Niektóre seriale były nawet propagowane jako sukces socjalistycznej kinematografii.
Czy seriale z tamtych czasów są wciąż popularne?
Tak, wiele seriali obyczajowych z czasów PRL do dziś cieszy się popularnością, szczególnie wśród starszych widzów. Są emitowane w telewizji, dostępne na DVD oraz często cytowane jako kultowe produkcje okresu PRL.
Dlaczego warto je oglądać dzisiaj?
Seriale te stanowią fascynujące źródło wiedzy historycznej o PRL oraz są nostalgiczną podróżą do przeszłości. Dzięki nim można lepiej zrozumieć tamte czasy oraz życie codzienne ówczesnych Polaków.
Tagi
Udostępnij
