Sylwester Chęciński to bez wątpienia jeden z najwybitniejszych twórców polskiej komedii i farsy teatralnej. Jego sztuki do dziś cieszą się niesłabnącą popularnością i uznaniem widzów. Swój niezwykły talent do pisania komedii Chęciński udowodnił już na początku swojej kariery pisarskiej, tworząc utwory pełne ciętego humoru, zaskakujących zwrotów akcji i barwnych postaci. Każda z jego fars to mistrzowsko zbudowana intryga, wypełniona gagami sytuacyjnymi, słownymi kalamburami i celną satyrą obyczajową. Chęciński z humorem, ale i znawstwem portretował w swoich utworach polskie społeczeństwo, zwłaszcza drobnomieszczaństwo. Jego sztuki, choć powstawały wiele dekad temu, do dziś nie straciły na aktualności. W niniejszym artykule przybliżamy sylwetkę i dorobek Sylwestra Chęcińskiego, analizując najważniejsze farsy w jego twórczości, poruszane w nich tematy, a także wkład mistrza polskiej komedii w rozwój tego gatunku w naszym kraju.
Sylwester Chęciński - twórca komedii i fars
Sylwester Chęciński urodził się w 1930 roku w Wilnie. Po ukończeniu studiów na wydziale reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie zajął się reżyserią oraz pisaniem sztuk teatralnych. Jego pierwsze farsy z miejsca zdobyły uznanie zarówno krytyków, jak i widzów. Znakomite wyczucie komizmu sytuacyjnego, trafne obserwacje obyczajowe i swobodne operowanie językiem sprawiły, że Chęciński stał się jednym z najbardziej lubianych i cenionych autorów komediowych w Polsce.
Początki pracy twórczej
Chęciński zaczynał jako reżyser teatralny, jednak szybko zyskał również uznanie jako autor dramatyczny. Jego debiutancka sztuka pt. "Panna Tutli-Putli" z 1956 roku od razu zdobyła duży rozgłos. Chęciński pisał przede wszystkim komedie i farsy obyczajowe, często z elementami groteski. Już w pierwszych utworach ujawnił swój talent do budowania zabawnych, dynamicznych fabuł i tworzenia barwnych postaci.
Największe sukcesy
Prawdziwą sławę przyniosły Chęcińskiemu farsy z lat 60., takie jak kultowa "Bal manekinów" czy "Zemsta nietoperza". Jego sztuki grane były z powodzeniem na największych scenach w kraju, a także ekranizowane. Chęciński pisał bardzo płodnie - na jego dorobek składa się kilkadziesiąt fars, komedii i innych utworów dramatycznych. Do dziś uchodzi za mistrza polskiej komedii, który w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju tego gatunku w naszym kraju.
Najpopularniejsze farsy w dorobku Chęcińskiego
"Bal manekinów" - kultowa farsa z lat 60.
"Bal manekinów" to jedna z najbardziej znanych i lubianych fars Chęcińskiego. Jej prapremiera odbyła się w 1961 roku i od razu podbiła publiczność. Akcja toczy się w pracowni produkującej manekiny. Pewnego wieczoru manekiny niespodziewanie ożywają i urządzają bal, na który zostają zaproszeni goście z zewnątrz. Dochodzi do wielu zabawnych sytuacji opartych na grze pomiędzy światem ludzi a światem manekinów. "Bal manekinów" to typowa dla Chęcińskiego błyskotliwa, pełna gagów farsa z charakterystycznym, lekkim morałem na zakończenie.
"Zemsta nietoperza" - farsa z elementami groteski
Premiera "Zemsty nietoperza" miała miejsce w 1965 roku i także okazała się wielkim sukcesem. Tytułowy "nietoperz" to ekscentryczny wynalazca, który zapragnął zemścić się na całym rodzaju ludzkim przez stworzenie machiny infernalnej. Jednak jego genialny plan zostaje udaremniony przez zakochaną parę bohaterów. "Zemsta nietoperza" to typowa dla Chęcińskiego farsa z elementami groteskowymi i fantastycznymi. Pełna jest komizmu słownego i sytuacyjnego.
"Panna Tutli-Putli" - farsa obyczajowa z 1977 r.
Jest to jedna z późniejszych fars w dorobku Chęcińskiego, która również zdobyła status kultowej. "Panna Tutli-Putli" to komedia obyczajowa osnuta wokół perypetii tytułowej bohaterki i jej starających się o jej względy konkurentów. Chęciński z humorem ukazał w tej sztuce mechanizmy rządzące zalotami i związkami uczuciowymi. Farsa ma charakter satyryczny, ale i romantyczny.
Tematyka fars Chęcińskiego
Satyra obyczajowa i kpiny z mieszczaństwa
Chęciński w swoich farsach często sięgał po motywy satyryczne, kpiąc z obyczajów ówczesnego drobnomieszczaństwa i średniej klasy społeczeństwa polskiego. Jego sztuki obnażają przywary takie jak zakłamanie, obłuda, pruderyjność czy skąpstwo. Chęciński przyglądał się uważnie życiu zwykłych ludzi i z humorem punkował absurdy codzienności i relacji międzyludzkich.
Parodie życia małżeńskiego i erotyki
Częstym motywem fars Chęcińskiego są również wątki erotyczne i miłosne, które traktowane są z humorem, czasem z przymrużeniem oka. Chęciński parodiował małżeńską codzienność, ukazując zabawne konflikty i nieporozumienia. Erotyka jest obecna w wielu jego utworach, choć podana w konwencji niewinnej farsy.
Komizm sytuacyjny i słowny
Chęciński był mistrzem komizmu - jego farsy pełne są zaskakujących zwrotów akcji, zabawnych gagów i kalamburów. Umiejętnie bawił publiczność komicznymi sytuacjami, w które pakował swoich bohaterów, a także grą słów, dwuznacznościami i neologizmami. Dowcip słowny Chęcińskiego stał na bardzo wysokim poziomie i dodatkowo potęgował humor jego utworów.
Aktorzy występujący w farsach Chęcińskiego
Kalina Jędrusik i jej kreacje aktorskie
Kalina Jędrusik była jedną z ulubionych aktorek Chęcińskiego i zagrała wiele ról w jego sztukach. Wystąpiła m.in. w "Balu manekinów", "Pannie Tutli-Putli" i wielu innych popularnych farsach. Jej kreacje aktorskie wnosiły do spektakli lekkość, urok i temperament. Dzięki niej postaci zyskiwały prawdziwie komediowy charakter.
Władysław Hańcza - mistrz komediowych ról
Aktor Władysław Hańcza również należał do grona ulubionych wykonawców Chęcińskiego. Jego role w takich sztukach, jak "Zemsta nietoperza" czy "Panna Tutli-Putli" stały się kultowe. Hańcza znakomicie odnajdywał się w komediowym repertuarze i dodawał postaciom swoisty, charakterystyczny rys.
Inni wybitni aktorzy komediowi
W farsach Chęcińskiego występowało również wielu innych znakomitych aktorów komediowych, którzy potrafili w pełni wykorzystać komizm jego dramaturgii. Byli wśród nich m.in. Wieńczysław Gliński, Aleksander Fogiel czy Mieczysława Ćwiklińska. Obsada jego sztuk była zawsze starannie dobrana pod kątem komediowego talentu.
Reżyseria i inscenizacja fars Sylwestra Chęcińskiego
Dbałość o detale i gagowe pointy
Jako reżyser własnych sztuk Chęciński przykładał ogromną wagę do detali i precyzyjnego opracowania gagów komediowych tak, by jak najlepiej wybrzmiały na scenie. Jego inscenizacje były dopracowane pod kątem komizmu sytuacyjnego tak, by bawiły publiczność od początku do końca spektaklu.
Żywa, dynamiczna akcja na scenie
Farsy Chęcińskiego odznaczały się szybkim tempem akcji i żywym rytmem scenicznym. Reżyser dbał o to, by jego spektakle tętniły humorem i energią - aktorzy poruszali się po scenie w sposób nieustannie aktywny i angażujący widza.
Efekty dźwiękowe i muzyka
Chęciński w reżyserii swoich fars wykorzystywał również rozmaite zabawne efekty dźwiękowe, które podkreślały komiczny wydźwięk konkretnych scen i gagów. Często stosował także charakterystyczną, dynamiczną muzykę, która dodatkowo uwypuklała humor sytuacji.
Znaczenie twórczości Chęcińskiego dla polskiej komedii
Kontynuacja tradycji komedii Dell'Arte
Chęciński kontynuował w swojej twórczości szereg wątków i motywów charakterystycznych dla włoskiej komedii Dell'Arte, której tradycja była mu bliska. Sięgał chętnie po jej typowe postaci, motywy miłosne i elementy farsowo-karnawałowe.
Rozwój gatunku farsy w polskim teatrze
Dorobek Chęcińskiego miał istotny wpływ na kształt i popularność farsy jako gatunku dramatu w polskim teatrze drugiej połowy XX wieku. Wniósł do niej nową jakość pod względem konstrukcji fabuły, języka i humoru.
Wpływ na późniejszych twórców
Twórczość Chęcińskiego stanowiła inspirację dla wielu późniejszych autorów komedii - zarówno dramaturgów, jak i reżyserów czy aktorów. Wyznaczył nowe standardy dla polskiej farsy teatralnej i na stałe wpisał się do historii rodzimej komedii.
Podsumowanie
Sylwester Chęciński był autorem licznych komedii i fars, które na trwałe wpisały się do kanonu polskiej dramaturgii. Jego utwory odznaczały się znakomitą konstrukcją fabuły, celnym komizmem sytuacyjnym i słownym oraz trafną obserwacją obyczajów. Chęciński stworzył wiele barwnych postaci, które świetnie odnalazły się w jego błyskotliwych, pełnych humoru historiach. Sztuki takie jak "Bal manekinów", "Zemsta nietoperza" czy "Panna Tutli-Putli" do dziś gromadzą widzów, bawiąc ich i skłaniając do refleksji. Dorobek Chęcińskiego pokazał, że farsa może być nie tylko lekką rozrywką, ale także nośnikiem głębszych treści. Dzięki niemu polska komedia weszła na wyższy poziom.
Tagi
Udostępnij artykuł
