Spaghetti western to specyficzny podgatunek westernu, który narodził się we Włoszech w latach 60. XX wieku. Charakteryzuje się surowym klimatem, dynamiczną akcją i czarnym humorem. W Polsce na fali popularności włoskich westernów zaczęły powstawać rodzime produkcje osadzone na Dzikim Wschodzie. Pierwsze polskie westerny pojawiły się już w latach 60., jednak prawdziwy rozkwit przyszedł w kolejnej dekadzie. W latach 80. western stał się niezwykle popularnym gatunkiem w polskim kinie, a rodzimi twórcy w humorystyczny i ironiczny sposób adaptowali konwencje Dzikiego Zachodu. Powstawały wówczas takie hity jak „Wisła - królowa bandytów”, „Złoto dezerterów” czy seria filmów „Vabank”.
Spaghetti western - definicja i historia gatunku w Polsce
Spaghetti western - charakterystyka i źródła gatunku
Spaghetti western, inaczej western włoski, to nurt filmowy w westernie, który powstał we Włoszech w latach 60. XX wieku. Nazwa „spaghetti western” pochodzi od włoskiego pochodzenia tych filmów. Gatunek charakteryzuje specyficzna, surowa stylistyka - oszczędna scenografia, niskobudżetowa produkcja, ograniczona liczba aktorów. Akcja osadzona jest zazwyczaj na amerykańskim Dzikim Zachodzie, choć kręcono w hiszpańskich plenerach. Spaghetti western wprowadził ponurego, samotnego rewolwerowca wcielanego przez Clinta Eastwooda. Stał się inspiracją dla polskich twórców westernów.
Początki polskich westernów w latach 60. i 70.
Polskie westerny zaczęły powstawać już w latach 60., czerpiąc z popularności włoskich. W 1962 r. powstał „Pierwszy dzień wolności” - debiut polskiego westernu. W 1966 r. Andrzej Kondratiuk nakręcił westernową groteskę „Wilcze echa”, parodiującą Hollywood. Na fali włoskich westernów powstały m.in. „Wisła” (1969) czy „Złoto” (1974). Były to jednak pojedyncze produkcje, a prawdziwy rozkwit nastąpił w kolejnej dekadzie.
Złota era polskich westernów w latach 80.
Lata 80. to złoty okres polskich westernów. Powstało wówczas wiele ambitnych i kasowych produkcji, m.in. „Vabank”, „Poszukiwany, poszukiwana”, „Wisła - królowa bandytów”. Polscy twórcy z humorem i ironią traktowali westernowe konwencje, tworząc oryginalne i wciągające filmy. Dobrze oddawały one polski sposób myślenia i mentalność. Stały się ważną częścią rodzimej kinematografii.
Najważniejsi polscy reżyserzy westernów
Andrzej Kostenko - twórca kultowych westernów
Andrzej Kostenko to jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów westernów, twórca m.in kultowego „Złota dezerterów”. Jego westerny cechują się szczególnym klimatem, ponurym humorem i wyrazistymi bohaterami. Wpływ na niego miały włoskie spaghetti westerny. Oprócz „Złota dezerterów” zrealizował m.in. „Wisłę - królową bandytów”, „Poszukiwanego, poszukiwaną” i „Królową Bony”.
Jerzy Passendorfer - mistrz westernowej groteski
Jerzy Passendorfer był twórcą kultowych komediowych westernów z serii „Vabank”. Jego filmy cechuje specyficzny, czarny humor i westernowa groteska osadzona w polskich realiach. Stworzył galerię oryginalnych bohaterów, jak Kwinto czy Dziban. Passendorfer świetnie parodiował konwencje Dzikiego Zachodu.
Stanisław Jędryka - reżyser „Wisły - królowej bandytów”
Stanisław Jędryka wyreżyserował w 1969 roku western „Wisła - królowa bandytów”. Jest to jeden z najważniejszych i najbardziej kultowych polskich westernów. Reżyser zgrabnie połączył konwencję Dzikiego Zachodu z polskim klimatem. Film odznacza się niezwykłym klimatem i charyzmatycznymi aktorami.
Główne motywy i wątki fabularne polskich westernów
Polskie westerny - specyficzny humor i ironia
Charakterystyczną cechą fabuł polskich westernów jest specyficzny, czarny humor i dystans do konwencji Dzikiego Zachodu. Bohaterowie z humorem podchodzą do niebezpieczeństw, a cała opowieść ma ironiczny wydźwięk. Doskonale ujawnia to seria filmów „Vabank” Jerzego Passendorfera.
Walka dobra ze złem na Dzikim Wschodzie
Klasyczny western opiera się na motywie walki sił dobra i zła. W polskich wariantach również pojawia się ten motyw, choć osadzony w rodzimym kontekście. Dobrzy bohaterowie starają się pokonać złych rewolwerowców i bandytów, którzy terroryzują okolicę.
Polscy rewolwerowcy kontra amerykańscy gangsterzy
Częstym motywem jest rywalizacja polskich rewolwerowców, którzy muszą stawić czoła bezwzględnym amerykańskim bandytom i gangsterom. Bohaterowie pokonują ich, udowadniając wyższość polskiej zaradności i sprytu.
Specyficzny klimat i styl polskich westernów
Charakterystyczne, surowe plenery polskich westernów
Polskie westerny kręcono w surowych, naturalnych plenerach, co tworzyło odpowiedni klimat Dzikiego Zachodu. Wykorzystywano pustynne i skaliste krajobrazy, dzikie rzeki, monumentalne góry. Dawało to efekt zbliżony do amerykańskich prerii i kanionów.
Stylizacja i nawiązania do włoskich pierwowzorów
Rodzimi twórcy westernów czerpali inspiracje ze stylu włoskich spaghetti westernów. Widoczne są nawiązania do surowej stylistyki, mrocznych bohaterów w ponchach. Polskie westerny mają jednak własny, oryginalny charakter.
Muzyka i piosenki budujące wyjątkowy nastrój
Polskie westerny cechuje wyjątkowa muzyka i piosenki, które budują klimat i wzmacniają emocje. Przykładem może być główny motyw z „Wisły” czy charakterystyczne ballady.
Najpopularniejsze polskie filmy westernowe
„Wisła - królowa bandytów” - westernowy hit lat 80.
Obraz Stanisława Jędryki z 1969 roku opowiada o polskich pionierach osadzonych w realiach Dzikiego Zachodu. To jeden z najważniejszych westernów w dorobku polskiego kina. Odznacza się niesamowitym klimatem i świetnymi rolami.
„Złoto dezerterów” - klasyk gatunku Andrzeja Kostenki
Western z 1998 r. to jedno z największych osiągnięć Andrzeja Kostenki. Opowiada historię polskich żołnierzy walczących z bandytami o złoty skarb. Obraz ma niesamowity styl i charakter.
„Vabank” i „Vabank 2” - kultowe westerny komediowe
Kultowe już dziś westerny groteskowe w reżyserii Passendorfera, z genialnymi rolami Stuhra, Machulskiego i Holoubka. Ich akcja rozgrywa się w II RP, ale zawiera typowe westernowe motywy.
Dlaczego warto odkryć polskie westerny?
Polskie westerny to unikatowe zjawisko w kinie
Rodzime westerny to wyjątkowe zjawisko nie tylko w polskim kinie, ale i na świecie. Adaptując western, polscy twórcy wnieśli do niego niepowtarzalny humor, ironię i charakter. Ich filmy zasługują na szerszą widownię.
Wciągająca westernowa akcja w rodzimych realiach
Polskie westerny łączą znane motywy Dzikiego Zachodu z realiami II RP lub PRL. Dzięki temu powstaje nietuzinkowa mieszanka, która wciąga widza niezależnie od pochodzenia.
Westernowe perły godne szerszego zainteresowania
Najlepsze rodzime westerny to prawdziwe perełki polskiej kinematografii. Zasługują, by odkryła je zarówno polska, jak i światowa publiczność. Stanowią bowiem świadectwo oryginalności i pomysłowości polskich twórców.
Podsumowanie
Polskie westerny to fascynujące zjawisko w historii rodzimej kinematografii. Powstawały od lat 60., ale swój złoty okres przeżywały w latach 80. Wybitni twórcy jak Passendorfer, Kostenko czy Jędryka adaptowali konwencje Dzikiego Zachodu z charakterystycznym polskim humorem i dystansem. Ich filmy odznaczają się oryginalnym klimatem i niebanalną fabułą. Do najważniejszych pozycji należą "Wisła - królowa bandytów", "Złoto dezerterów" czy "Vabank". Polskie westerny zasługują na szersze zainteresowanie i stanowią fascynujący rozdział historii kina.
Tagi
Udostępnij
